Altijd gespannen of uitgeput? Zo leer je schakelen tussen stress en ontspanning
- Maartje van Ewijk
- 20 jul
- 4 minuten om te lezen
Soms voel je je helder, energiek en in verbinding met de mensen om je heen. Andere momenten lijk je vast te zitten in stress, overprikkeling of juist vermoeidheid. Je zenuwstelsel speelt hierin een cruciale rol. Maar wist je dat je het kunt trainen om soepeler te schakelen tussen deze staten?
Veel mensen denken dat zenuwstelselregulatie betekent dat je altijd ontspannen moet zijn. Maar dat is niet hoe een gezond systeem werkt. Een goed gereguleerd zenuwstelsel betekent juist dat je flexibel bent: dat je in actie kunt komen als dat nodig is en weer tot rust kunt komen wanneer het kan. Het gaat om bewegingsvrijheid tussen spanning en ontspanning.
Wat gebeurt er in je lichaam bij stress (en hoe kom je weer tot rust)?
Je zenuwstelsel reageert voortdurend op prikkels. De polyvagaaltheorie van Dr. Stephen Porges beschrijft drie toestanden waarin je kunt verkeren:
Veilig & verbonden (ventrale vagus): Je voelt je kalm, aanwezig en in contact met jezelf en anderen. Dit is de staat waarin je openstaat voor verbinding, kunt genieten en helder kunt nadenken.
Alert & actief (sympathische activatie): Je lichaam bereidt zich voor op actie. Dit kan energie en focus geven, maar als deze toestand te lang aanhoudt, kan het leiden tot onrust, stress of angst.
Afgesloten & uitgeput (dorsale vagus): Je trekt je terug, voelt je verdoofd of hebt het gevoel dat alles te veel is. Dit is een overlevingsmechanisme wanneer stress te lang aanhoudt.
Iedereen beweegt voortdurend op en neer op deze ladder. Dat is normaal. Maar als je merkt dat je blijft hangen in een bepaalde staat - ook op het moment dat je bijvoorbeeld op de bank zit en lekker mag ontspannen - is het tijd om te kijken hoe je jezelf weer in beweging kunt brengen.
Last van onrust, piekeren of vermoeidheid? Dit zijn signalen van stress die je niet mag negeren
Een zenuwstelsel dat uit balans is, kan zich op verschillende manieren uiten. Denk aan:
Slecht slapen of constant moe zijn
Regelmatig last hebben van angst of overprikkeling
Spanning in je lichaam die maar niet weggaat
Moeite met ontspannen, zelfs als je rust neemt
Vaak vastzitten in piekeren of negatieve gedachten
Hoe herken je of je lichaam vastzit in stress of overprikkeling?
👉 Je hebt een drukke werkdag gehad en ploft op de bank. Zit je daar omdat je echt aan het ontspannen bent? Of omdat je eigenlijk uitgeput bent en je lichaam ‘uitgeschakeld’ is?
👉 Je moet een presentatie geven en je voelt je nerveus. Dit kan een gezonde activatie zijn (je lichaam maakt zich klaar om te presteren), maar als de spanning je volledig overneemt en je vastloopt, is dat een teken van overmatige stress.
👉 Je probeert te mediteren, maar je blijft onrustig. Misschien zit je nog te veel in de actiestand. In plaats van geforceerd stilzitten, kan bewegen of bewust ademen een betere eerste stap zijn.
Het idee dat je geen stress hebt, betekent niet dat je ontspannen bent
Een groot misverstand is dat zenuwstelselregulatie betekent dat je altijd in een ontspannen staat moet zijn. Maar stress is niet de vijand. Het wordt pas een probleem als je lichaam niet meer terug kan schakelen naar ontspanning.
Een goed gereguleerd zenuwstelsel betekent dat je kunt meebewegen met het leven: schakelen tussen spanning en ontspanning, actie en rust, focus en loslaten.
5 manieren om je stress te verminderen en weer in balans te komen
🌀 Bewustwording – Leer je lichaamssignalen herkennen. Voelt je ademhaling diep en rustig, of oppervlakkig en snel? Voelen je spieren ontspannen of gespannen?
🌬 Ademhaling – Je ademhaling is een directe ingang naar je zenuwstelsel. Een rustige, bewuste ademhaling helpt je schakelen van stress naar ontspanning.
🤸 Beweging – Soms is het nodig om juist eerst spanning los te maken door te bewegen voordat je echt kunt ontspannen.
💡 Sociale verbinding – Een gesprek met iemand bij wie je je veilig voelt, een knuffel of samen lachen kan je zenuwstelsel direct kalmeren.
Hoe je met je ademhaling spanning loslaat en ontspanning activeert
Ademwerk is een krachtige tool om invloed uit te oefenen op je zenuwstelsel. Een langzame, diepe ademhaling activeert de ventrale vagus en helpt je systeem tot rust te brengen. Denk aan oefeningen zoals:
Langzaam en diep ademen (bijvoorbeeld 4 tellen in, 6 tellen uit)
Zuchten en loslaten om opgebouwde spanning af te voeren
Neusademhaling voor een meer gebalanceerde staat van zijn
Voel je weer jezelf: zo helpt ademwerk je uit je overlevingsstand
Blijf je hangen in spanning of voel je je vaak uitgeput? Ik help je graag om weer grip te krijgen op je energie en veerkracht. Met ademwerk en lichaamsgerichte oefeningen leer je hoe je jezelf kunt ondersteunen. Plan een sessie in en ontdek wat jouw zenuwstelsel nodig heeft.
Direct aan de slag? Schrijf je dan in voor Breathe & Reconnect: in deze training ga je stap voor stap verbinden met je lichaam, je adem, je staat van zijn. Door je lichaamsbewustzijn te vergroten en te werken met de ademhaling stem je niet alleen beter af waardoor je signalen van stress, stagnatie of 'aan' staan beter herkent, maar leer je deze ook reguleren.
Meer informatie over deze training vind je hier.
Weten of het wat voor je is of eerst even kletsen?
.png)
Opmerkingen